Makalada gäminiň energetiki desgalarynyň işläp çykaran gazlarynyň daşky gurşawa täsirine seljerme geçirilýär we ony aradan aýyrmak boýunça işler kesgitlenilýär.
Plastik önümleri daşky gurşawda dargamaýan gaty halyndaky birleşmeler görnüşinde topragyň üstünde toplanýarlar we ýer, suw ekoulgamlaryna zyýanly täsirini ýetirýärler. Daşky gurşawda plastik galyndylaryň öz-özünden dargamagy birnäçe asyrlaryň dowamynda bolup geçýär. Şol sebäpli-de, bütin dünýäde plastiki galyndylary tiz dargatmagyň täze usullaryny oýlap tapmak ylmyň möhüm wezipeleriniň biridir.
Ylmy-barlag işiniň esasy maksady, Tenebrio molitor tomzagynyň dürli ýaşlaryndaky liçinkalary tarapyndan pes dykyzlykly polietilen (PDPE) galyndylarynyň biodargama sezewar bolýandygy beýan etmekden ybaratdyr. Enteromediasiýa usulynda Tenebrio molitor tomzagynyň PDPE galyndylaryny 24 ± 1°C temperaturada, 78 ± 2% çyglylykda, 15 günüň dowamynda grawimetrik barlaglaryň netijeleri boýunça 3.3%, Furýe öwrüliji infragyzyl spektrofotometriýa (FTIR) barlaglary boýunça 2.25%-ini biodargaýanlygy mälim boldy.
Makalada Merkezi Köpetdagdaky garawuklar maşgalasynyň birnäçe görnüşleriniň tebigy populýasiýalarynyň häzirki ýagdaýy, biomorfologik häsiýetnamasy, ekologik aýratynlyklary, areallart, fitohimiki we farmakologik aýratynlyklary, biologiki baýlyklary barada maglumatlar berilýär. Merkezi Köpetdagdaky käbir efemeroidleriň biologiki baýlyklary we fitohimiki häsiýetnamalary olary Türkmenistanyň derman senagatynda peýdalanmaklygyň mümkinçiliklerini ýüze çykardy.
Bu makalada ýurdumyzda kerligi we kerrewligi irki döwürlerde ýüze çykarmak maksatlary bilen amalyýete ornaşdyrylýan eşidişiň innowasion, obýektiw barlag usullaryna ylmy nukdaýnazardan baha berilýär. Şeýle-de geçirilen ylmy-barlag işleriň çäklerinde işlenip düzülen barlag-bejergi çäreleriniň kämilleşdirilen netijeli usullarynyň yzgiderliligi, kiçi ýaşly çaganyň eşidişiniň öý şertlerinde kesgitlemegiň aýratynlyklary beýan edilen.
Süňkleriň fibroz displaziýa keseliniň monoossal görnüşiniň dogry bejeriş usulyny saýlap almakda, operasiýanyň göwrümini kesgitlemekde, şu güne çenli belli bir görkezmeler ýok. Şikesleri bejeriş halkara merkeziniň bölümlerinde 2020-2024-nji ýyllarda süňkleriň monossal fibroz displaziýasy keseli bilen bejergi alan 12-den 24 ýaş aralygynda bolan 28 näsagyň kompýuter tomografiýa barlaglarynyň netijelerine seljerme geçirilýär we olaryň hirurgiýa bejergisini 3D formatly kompýuter tomografiýa barlaglarynyň esasynda operasiýalaryň göwrümini kesgitlemek mümkinçiligi anyklanylýar. 3D göwrümli kompýuter tomografiýa barlaglarynda meýilleşdirilýän operasiýalaryň kompýuter tomografiýa ekranynda wirtual modelini döretmeklik, meýilleşdirilýän operasiýalaryň göwrümini kesgitlemäge, olaryň ýeňil we radikal geçirmeklige, operasiýalarda plastiki materiallaryň gerek boljakdygyny öňünden kesgitlemeklige ýardam berýänligi kesgitlenilýär.
Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň tagallasy bilen açylyp ulanylmaga berlen Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki merkeziniň düzüminde jemi 7 sany ylmy barlaghanalar hereket edip, olar dünýäniň öňdebaryjy tehnologiýalary we barlaghana enjamlary bilen doly üpjün edilendir. Şol barlaghana enjamlarynyň biri hem Agilent kompaniýasynyň Infiniti 1290 kysymly we kwadrupol mass detektory bolan suwuklyk hromatograf hem-de Agilent kompaniýasynyň 7850 kysymly ICP-MS mass spektrometr enjamlarydyr. Bu enjamlaryň kömegi bilen adamyň gan plazmasynyň we peşewiň düzüminde steroid gormonlary we galkan şekilli mäziň gormanlary, witaminleri hem-de saçyň we dyrnagyň düzüminde ýaşaýyş üçin zerur bolan mikro elementleriň mukdarlaryny kesgitlemeklik pylanlaşdyrylýar.
Mass spektrometriýa – maddalaryň molekulýar düzümini kesgitlemek üçin ulanylýan çylşyrymly analitiki usuldyr. Bu usul maddalaryň molekulalarynyň we atomlarynyň ionlarynyň massa-zarýad gatnaşykdaky (m/z) görkezijileri esasynda hil we mukdar taýdan kesgitläp berýär.
Ylmy iş ýerli çig mallardan gidrofob düzümli ýol gurluşyk materiallaryny taýýarlamaklyga bagyşlanan. Çagyl daşlaryna lignosulfonat erginleri siňdirmeklik çagyl daşlarynyň has ýokary markalaryny almaga mümkinçilik berýär. Karbonatly çagyl bilen kükürt ergininiň arasyndaky intensiw özara täsiriň we kapillýar siňdiriş hadysasynyň esasynda dag jynsynyň çuň gatlaklaryndaky öýjükleri kükürt bilen doldurýar. Çagyl daşy orta fraksiýa ýagdaýa çenli döwlüp taýýarlanylýar we barlaghana şertlerinde peçde 170-180ºС gyzdyrylýar. Kükürt 135-150ºС aralyk derejede gyzdyrylýar. Inert gazlary –140ºС-e çenli sowadylýar we kükürt ergini emulgator bilen garylýar. Kükürtli çagla berklik bermek üçin taýýarlanýan bitum 0,5%-1,0% gatnaşykda goşulýar. Garylan erginiň gözenekde aýlanmagy bilen çaglyň daşyna kükürt hem-de emulgator ýapyşyp galýar we iri deşikden (20–40 mm fraksiýa geçer ýaly) aşak düşýar. Netijede, barlaghana şertlerinde aýaza we suwa çydamlylyk häsiýetlerine eýe bolan ýol gurluşyk materialy taýýarlanyldy.