Gysgaça beýany

Metany kislorodyň gatnaşmagynda dimerizasiýa usuly bilen gönüden-göni C–C baglanyşykly gidrokarbonlara öwürmegiň termodinamika taýdan mümkin däldigi giňişleýin esaslandyryldy. Metanyň dürli H₂/CO we H₂/CO₂ molýar gatnaşykly sintez-gazlara we sintez-gazlaryň suwuk gidrokarbonlara we wodoroda fiziki-himiki öwrülişikleriniň mehanizmleri beýan edildi, olaryň ylmy hem-de amaly taýdan wajyplygy esaslandyryldy, suwuk gidrokarbonlary we wodorody öndürmek üçin senagat ähmiýetli sintez-gazlaryň klassifikasiýasy işlenip düzüldi.

Esasy sözler

Metan, gidrokarbonlar, wodorod, sintez-gaz, karbonmonooksid, karbondioksid, üzülme energiýasy, adsorbsiýa, konwersiýa.

Awtor barada

Aman Ylýasowiç Hasiýetow

---

Durdymyrat Gadamow

---

Annamyrat Aşyrow

---

Edebiýatlar

1. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022–2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy. – Aşgabat: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2022.– 328 s.

2. Aşyrow A. Tebigy gazyň konwersiýa hadysalarynyň mehanizmleri. Nebitgaz pudagy ösüş ýolunda. –Aşgabat: Türkmen döwlet neşirýat gullugy. – 2015. – 381–394 s.

3. Aşyrow A., Babaýew M. M. Gazy we kondensaty gaýtadan işlemegiň himiýasy we tehnologiýasy. – Aşgabat: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2017. – 836 s.

4. Agajanow G.W, Aşyrow A. Tebigy gazdan metanoly, winilasetaty we poliwinilspirti almak usuly. № 926 çäklendirilen patent. 29.12.2020.

5. Agajanow G.W., Hasiýetow A., Aşyrow A. Metandan ýokary olefinleri we wodorody almagyň innowasion tehnologiýasy. //Türkmenistanda innowasiýa tehnologiýalary. Ylmy-amaly elektron žurnal. – 2024. – 1 (5). S.– 13–24. https://journal.scitech.gov.tm

6. Agajanow G.W., Gadamow D.G., Aşyrow A. Tebigy gazyň metanola we benzine konwersiýasynyň mehanizmleri we innowasion tehnologiýalary. Himiýa institutynyň ylmy işleriniň ýygyndysy.VIII goýberiliş. –Aşgabat: Ylym, 2020, 15–22 s.

7. Sapbaýew D., Saparowa A., Ataýewa A. Tebigy gazdan ýokary hilli benzini almagyň fiziki-himiki esaslary we innowasion tehnologiýasy. Himiýa institutynyň ylmy işleriniň ýygyndysy. XI goýberiliş. –Aşgabat: Ylym, 2023, 164–168 s.

8. Sapbaýew D., Aşyrow A. Tebigy gazdan suwuk gidrokarbonlary almagyň usuly. Türkmenistanyň çäklendirilen patenti № 881. C07C 15/00. 04.10.2019.

9. Sapbaýew D., Gadamow D.G. Tebigy gazdan ýokary hilli benzini almagyň innowasion tehnologiýasy. //Türkmenistanda innowasiýa tehnologiýalary. Ylmy-amaly elektron žurnal. – 2024. – 1 (5). S.– 25–37. https://journal.scitech.gov.tm

10. Babaýew M. M., Aşyrow A. Tebigy gazdan ýokary oktanly suwuk gidrokarbonlary almak usuly. № 825 çäklendirilen patent. 11.04.2018.

11. Babaýew M, Bäşimow A., Aşyrow A., Ataýewa A., Bebitow U. Tebigy gazdan wodorody almagyň fiziki-himiki aýratynlyklary we tehnologiýalary. Himiýa institutynyň ylmy işleriniň ýygyndysy. X goýberiliş. – A.: Ylym, 2022. 234–260 s.

12. Babaýew M., Aşyrow A. Türkmenistanda tebigy gazdan wodorod ýangyjyny öndürmegiň mümkinçilikleri, şertleri we wajyp meseleleri. Türkmenistanyň nebiti, gazy we mineral serişdeleri. 2023. – № 3. 2–6 s.

13. Babaýew M.M., Sapbaýew D. I., Aşyrow A., Ataýewa А. Tebigy gazdan ýokary oktan sanly gidrokarbonlary we alkanollary almagyň innowasion tehnologiýasy. Himiýa institutynyň ylmy işleriniň ýygyndysy. XI goýberiliş. – A.: Ylym, 2023. 124–129 s.

14. Рябов В. Д. Химия нефти и газа. М. ИД «Форум», 2012. 336 с.